Η ατοπική δερματίτιδα εμφανίζεται συνήθως κατά τη βρεφική ηλικία και προσβάλλει δύο στα δέκα παιδιά, ενώ προσβάλλει επίσης συχνά και τους ενήλικες.
Η ατοπική δερματίτιδα (είναι γνωστή επίσης και ως ατοπικό έκζεμα) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό και υποτροπιάζουσες εκζεματικές βλάβες. Εμφανίζεται συνήθως κατά τη βρεφική ηλικία και προσβάλλει δύο στα δέκα παιδιά, συχνά όμως και τους ενήλικες.
Αποτελεί την κυριότερη μη θανατηφόρο επιβάρυνση στην υγεία που οφείλεται σε δερματοπάθειες, επιβαρύνει με σημαντικό ψυχοκοινωνικό βάρος τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, και αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης τροφικής αλλεργίας, άσθματος, αλλεργικής ρινίτιδας, άλλων ανοσομεσολαβούμενων φλεγμονωδών παθήσεων και ψυχικών διαταραχών.
Πότε και γιατί εμφανίζεται η ατοπική δερματίτιδα
Στο 60% περίπου των περιπτώσεων, η νόσος εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής (πρώιμη έναρξη), ωστόσο μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία.
Τα πρώτα κλινικά σημεία είναι η ξηρότητα και η τραχύτητα του δέρματος, και συνήθως οι εκζεματικές βλάβες εμφανίζονται μετά από τον δεύτερο μήνα της ζωής. Η πορεία της νόσου μπορεί να είναι σταθερή για μακρές περιόδους ή υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα με επαναλαμβανόμενες εξάρσεις.
Η νόσος είναι ήπια στο 80% περίπου των προσβεβλημένων παιδιών. Από μελέτες έχει προταθεί ότι, σε ποσοστό έως 70% των περιπτώσεων, η νόσος βελτιώνεται σε μεγάλο βαθμό ή και εξαλείφεται κατά την όψιμη παιδική ηλικία. Παράγοντες κινδύνου για συνέχιση της νόσου στην ενήλικη ζωή είναι η πρώιμη και σοβαρή έναρξη της νόσου, το οικογενειακό ιστορικό ατοπικής δερματίτιδας και η πρώιμη ευαισθητοποίηση σε αλλεργιογόνο.
Η δερματίτιδα μπορεί να υπάρχει χωρίς να δίνει συμπτώματα (άτυπος κνησμός)
Η δερματίτιδα είναι συχνά ο πρόδρομος άλλων σχετικών αλλεργιών (ρινίτιδα, άσθμα, επιπεφυκίτιδα), προλαμβάνοντας με τη διατροφή, το θηλασμό και το μπάνιο τη δερματίτιδα αποτρέπουμε ή καθυστερούμε την εμφάνιση των “αδελφών” αλλεργιών.
Τι προκαλεί την ατοπική δερματίτιδα;
Μια γενετική προδιάθεση για αλλεργικές αντιδράσεις σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Μπορεί να συνδεθεί με το άσθμα ή την αλλεργική ρινίτιδα.
Συμπτώματα
Η διάγνωση βασίζεται αποκλειστικά στα κλινικά χαρακτηριστικά. Τα απαραίτητα γνωρίσματα περιλαμβάνουν τον κνησμό και τις εκζεματικές βλάβες που μπορεί να είναι οξείες, υποξείες ή χρόνιες.
Στα νεογέννητα, το έκζεμα απαντάται συνήθως στο πρόσωπο.
Στα μικρά παιδιά, συνήθως εμφανίζεται στις πτυχές του δέρματος γύρω από τα γόνατα και τους αγκώνες.
Σε μια έξαρση, το δέρμα γίνεται κόκκινο και ξηρό και ορισμένες φορές μπορεί να εκκρίνει υγρό.
Επίσης, έχει την τάση να δημιουργεί έντονη φαγούρα και γίνεται πιο παχύ στις ζώνες που επηρεάζονται.
Η φαγούρα μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τον ύπνο.
Γενικά, το δέρμα είναι ξηρό και η έντονη ξηρότητα, που προκαλείται από γενετική μεταβολή του προστατευτικού φραγμού του δέρματος, δημιουργεί τον κνησμό.
Συχνές επιπλοκές
Το δέρμα των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα είναι ευπαθές σε δευτερογενείς λοιμώξεις, οι οποίες τείνουν να λαμβάνουν γενικευμένη μορφή. Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος είναι η κύρια αιτία λοιμώξεων του δέρματος σε αυτούς τους ασθενείς.
Το ερπητικό έκζεμα αποτελεί μια σοβαρής μορφής εκτεταμένη λοίμωξη του δέρματος από τον απλό ερπητοϊό που συναντάται έως και στο 3% των ασθενών. Τα παιδιά και οι έφηβοι με ατοπική δερματίτιδα εμφανίζουν επίσης αυξημένη ευαισθησία στη μολυσματική τέρμινθο, μία ιογενή λοίμωξη του δέρματος.
Στους ασθενείς με εντόπιση ατοπικής δερματίτιδας στην κεφαλή και στον τράχηλο παρατηρείται συχνά αυξημένος αποικισμός από μύκητες.
Επιπτώσεις στους ασθενείς
Τα παιδιά και οι έφηβοι με ατοπική δερματίτιδα διατρέχουν επίσης περίπου 1-5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας, ως απόρροια των προβλημάτων ύπνου. Επιπλέον, αυξάνεται ο επιπολασμός της κατάθλιψης, του άγχους και των διαταραχών συμπεριφοράς, ιδίως σε παιδιά με σοβαρή ατοπική δερματίτιδα.
Fact: Τα παιδιά με δερματίτιδα έχουν υψηλό IQ! Αυτό έχει βρεθεί σε έρευνες αλλά δεν έχουν αποσαφηνιστεί από τους επιστήμονες οι συσχετισμοί.
Οι ενήλικες με ατοπική δερματίτιδα τείνουν περισσότερο να πάσχουν από κατάθλιψη σε σύγκριση με τα υγιή άτομα.
Αντιμετώπιση
Στόχος της αντιμετώπισης είναι η βελτίωση των συμπτωμάτων και η επίτευξη ενός μακροχρόνου ελέγχου της νόσου. Η θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας είναι προς το παρόν αδύνατη.
Οι βασικές αρχές της αντιμετώπισης περιλαμβάνουν
τη συνεχή αποκατάσταση του επιδερμιδικού φραγμού με μαλακτικά,
την αποφυγή επιμέρους παραγόντων έξαρσης, και
την αντιφλεγμονώδη θεραπεία με τοπικά κορτικοστεροειδή ή αναστολείς της καλσινευρίνης.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, ενδείκνυνται η φωτοθεραπεία ή η συστηματική χορήγηση ανοσοκατασταλτικών.
Πιο συγκεκριμένα η φωτοθεραπεία καταπραΰνει την φλεγμονώδη εκδήλωση του εκζέματος, αποκαθιστά την ισορροπία του μικροβιώματος του δέρματος, επιταχύνει την επούλωση του δέρματος. Παράλληλα, προλαμβάνει την βακτηριακή επιμόλυνση της περιοχής, ανακουφίζει το αίσθημα κνησμού και μειώνει την ανάγκη χρήσης τοπικών στεροειδών.
Προτείνω στους ασθενείς μου να χρησιμοποιούν απαλά προϊόντα καθαρισμού και να ενυδατώνουν τακτικά το δέρμα τους με μαλακτικές κρέμες κατάλληλες για το ατοπικό δέρμα των παιδιών. Πρέπει η σύνθεση τους κατ’ αρχήν να είναι τέτοια ώστε να υποστηρίζει την επανόρθωση του διαταραγμένου επιδερμικού φραγμού
3 στα 4 παιδιά στην εφηβεία δεν έχουν πλέον βλάβες στο δέρμα, αλλά μέχρι τότε είναι κάτι με το οποίο έχουν ασχοληθεί τόσο οι γονείς, όσο και το παιδί.
Πρέπει πραγματικά να ξέρουμε πως αυτό είναι κάτι με το οποίο θα ασχολούμαστε για πολύ καιρό και να ξέρουμε ότι δεν πειράζει, εμείς θα βάζουμε κάθε μέρα κρέμα στο παιδί, τουλάχιστον δυο φορές τη μέρα - πρωί και βράδυ - εκτός αν το δέρμα είναι άψογο.
Τα τοπικά κορτικοστεροειδή είναι η αντιφλεγμονώδης θεραπεία πρώτης γραμμής για τον έλεγχο των εξάρσεων οξείας μορφής.
Οι τοπικοί αναστολείς της καλσινευρίνης είναι μη στεροειδείς αντιφλεγμονώδεις παράγοντες που διατίθενται με τη μορφή αλοιφών (τακρόλιμους 0,03% και 0,1% για τους ενήλικες, τακρόλιμους 0,03% για παιδιά ηλικίας > 2 ετών) και κρεμών (πιμεκρόλιμους 1% για ασθενείς ηλικίας > 2 ετών).
Ατοπική δερματίτιδα: Τι πρέπει να κάνεις αν το παιδί σου υποφέρει από αυτήν
Σύσταση για το μπάνιο: Αν χρειάζεται μπορεί να γίνεται κάθε μέρα αλλά χωρίς καθαριστικό κάθε φορά.
Συνήθως χρησιμοποιούμε λιπαρά, ελαιώδη αφρόλουτρα, τα οποία δεν τα τρίβουμε μετά, αλλά τα σκουπίζουμε ταμποναριστά για να στεγνώσει το παιδί και μετά να βάλουμε ένα λεπτό στρώμα κρέμας.
Το μπάνιο πρέπει να είναι σύντομο και όχι πάρα πολύ ζεστό. Το πάρα πολύ ζεστό νερό ερεθίζει το δέρμα, το κοκκινίζει και δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.
Στο Internet κυκλοφορούν ειδικά ρούχα για παιδιά με σοβαρό πρόβλημα δερματίτιδας.
Αποφύγετε τα συνθετικά ρούχα όσο μπορείτε, επίσης όποιο ρούχο «γρατζουνάει» όπως π.χ. μάλλινο κασκόλ ή μάλλινα πουλόβερ δεν πρέπει να φοριέται κατάσαρκα.
Τα περισσότερα ρούχα που μπορείτε να βρείτε σήμερα στο εμπόριο είναι δυστυχώς συνθετικά ή περιέχουν πολυεστέρα για λόγους κόστους. Θα διαπιστώσετε πως όταν π.χ. προσπαθήστε να βρείτε κάλτσες χωρίς πολυεστέρα (PE) ή πολυαμίδιο (PA) ή πολυπροπυλένιο (PP), είναι πολύ-πολύ δύσκολο και όταν βρίσκετε π.χ. κάλτσες που είναι 98% βαμβάκι και μόνο 2% ελαστάνη
Εάν το παιδί σας πρέπει οπωσδήποτε να φορέσει ρούχα με μεγαλύτερα ποσοστά PE ή PA, πλύνετέ τα καλά, συνήθως έρχονται από το εργοστάσιο με διάφορες ουσίες επάνω τους (και εννοείται μυρίζουν αντίστοιχα!). Πλένετε τα ρούχα αυτά μια φορά με ένα πολύ ήπιο απορρυπαντικό και φορέστε τα τότε στο παιδί.
Ιδανικά πάντως, το παιδί θα έπρεπε να φοράει μόνο φυσικές ίνες, δηλαδή μόνο βαμβάκι, μετάξι, λινό. Δεν εννοώ ότι θα είναι η πριγκίπισσα που θα κυκλοφορεί στα μετάξια όλη μέρα
